Η θέση που βρίσκεται το χωριό επιλέχθηκε ως ασφαλής τόπος μακριά από τη θάλασσα εξαιτίας των επιδρομών των πειρατών.Η παραθαλάσσια Σητεία υπέστη πολλές επιδρομές με τη μεγαλύτερη και πλέον καταστροφική το 1510 από τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, παρά τα τείχη που περιέβαλαν την πόλη και στη συνέχεια καταστράφηκε από το μεγάλο σεισμό του 1532 και με τις μετέπειτα επιδρομές των Τούρκων έφθασε στο σημείο να εγκαταλειφθεί και να κτιστεί με ρυμοτομικό σχέδιο μάλιστα, από τον Τούρκο Αβνί το 1870 και ονομάστηκε Αβνιέ προς τιμήν του,αλλά οι χριστιανοί την ονόμαζαν Λιμάνι μέχρι πρόσφατα.
Τα Έξω Μουλιανά ως τόπος με οχυρή και περίβλεπτη θέση προτιμήθηκε από τους κατακτητές.Στο Πάνω χωριό υπάρχει η περιοχή Σαρακίνα με τη φήμη να θέλει την ύπαρξη και την παρουσία του Σαρακηνού στα περίπλοκα σοκάκια και κτίρια.Η παλιά δεξαμενή του χωριού ήταν ενετικό κτίριο,που προτιμήθηκε λόγω της καλής κατασκευής του και άντεξε στην πίεση αρκετών τόνων νερού,το οποίο είχε βρεθεί με γεώτρηση κοντά στην παλιά γέφυρα πριν του Λιοφυτάκη στη δεκαετία του 50.Στην αρχή έβαλαν βρύσες σε κάθε γειτονιά και αργότερα μπήκε μέσα στα σπίτια. Οι χωριανοί ήταν πανευτυχείς που επί τέλους είχαν άφθονο νερό δίπλα στα σπίτια τους,γιατί μέχρι τότε έπαιρναν νερό από τις βρύσες του χωριού, που το καλοκαίρι δεν επαρκούσαν για τις ανάγκες των νοικοκυριών.Οι κάτοικοι του χωριού έπαιρναν τότε νερό από τα πηγάδια.Οι Κατωχωριανοί πήγαιναν στα Χαμαλιανά στο πηγάδι του Κωστή του Σαββιδάκη,που είχε εκεί περβόλι.Ο άνθρωπος το μόνο που ζητούσε ήταν να μην του χαλούν τα αυλάκια και άφηνε το σκοινί με τον κουβά στο γεράνι για όσους ήθελαν να πάρουν νερό όταν δεν ήταν εκεί.Το πρόβλημα ήταν πώς το ανέβαζες μετά στο χωριό με τα σταμνιά οι μεγάλοι και με τα λαϊνάκια οι μικροί.Τους χειμερινούς μήνες υπήρχε επάρκεια νερού με τις βρύσες κοντά στο χωριό.Η Πέρα βρύση εξυπηρετούσε τους χωριανούς που έμεναν γύρω από την πλατεία του χωριού και με ότι νερό περίσσευε υπήρχε και στέρνα για να ποτίζονται μερικοί κήποι.Η Κατωχωριανή βρύση ήταν μια πηγή με κτιστή μικρή δεξαμενή, που ξεχείλιζε το χειμώνα από μιαν τρύπα την ξεχειλίστρα.Μετά τον Ιούνιο το νερό έτρεχε από το κλειδί σαν τη ρακή και έπρεπε να έχεις υπομονή με τη σειρά σου να γεμίσεις το σταμνί.Στο Πάνω χωριό υπήρχε μια βρύση στη Σαρακίνα που είχε νερό μέχρι τον Ιούνιο και μετά στέρευε.Οι χωριανοί αναγκάζονταν να φέρνουν νερό από μακριά ακόμα και από την πηγή του Λαχανά που ήταν κοντά στου γερ΄Αλή την κουφάλα με κανίστρες, που τις φόρτωναν στα γαϊδουράκια ή στα μουλάρια.Το πλύσιμο των ρούχων ιδιαίτερα των ασπρόρουχων γινόταν στο Κακοδιάβατο,μετά τα περβόλια του Λαχανά πριν ή μετά το Πάσχα.Οι νοικοκυρές έβραζαν νερό και έκαναν την αλουσά διαλύοντας τη στάχτη ,τον άθω, με ζεστό νερό σε ένα λευκό πανί πάνω από τα ρούχα, που καθάριζαν καλύτερα από τα σημερινά απορρυπαντικά.Μετά τα άπλωναν στα κλαδιά και τους θάμνους γύρω από τις όχθες όπου στέγνωναν μέχρι το βράδυ.
Στα Γουρνιά στο συνοικισμό απέναντι από την Αγία Μαρίνα υπάρχει και η Τούρκικη βρύση που είχε νερό που μεταφερόταν με αγωγό από κάποια πηγή στο Περβολόπουλο.Σώζεται μέχρι σήμερα και είχε χαραγμένη μιαν επιγραφή από το Κοράνιο στα αραβικά,που δυστυχώς καταστράφηκε.Είναι γνωστό ότι ο Μωάμεθ επέβαλε στους πιστούς να κατασκευάζουν βρύσες για τις ανάγκες των οδοιπόρων.Το πέρασμα των Τούρκων από το χωριό διατηρείται και με τις ονομασίες στου Γέρου Αλή την κουφάλα στου Λαχανά όπου σύμφωνα με τις αφηγήσεις των παππούδων είχε την κατοικία του.Μια άλλη τοποθεσία μετά τα Χαλασίδια επίσης στου Μουλά το μετόχι μας θυμίζει ότι σε αυτήν την περιοχή είχε τη δεύτερη κατοικία ο Μουλάς δηλ ο θρησκευτικός ηγέτης των Τούρκων.
Την πηγή στου γέρ΄αλή την κουφάλα διασκεύασε ο πρόεδρος του χωριού ο Γιωργάκης Ασπροκουτελάκης (Κουκουδόγαμπρος) με μεγάλη γούρνα για να πίνουν νερό τα ζώα.Του είπαν τότε να μη βάλει φουρνέλο για να μην χαθεί το νερό,αλλά αυτός επέμενε χωρίς ευτυχώς να γίνει αυτή η ζημιά.Είναι γνωστή και η αφύπνηση που έκανε στον δικαστικό αντιπρόσωπο,φωνάζοντάς του να σηκωθεί γιατί ήταν (πάρωρα) .Η λέξη του φάνηκε άγνωστη και ζήτησε την εξήγησή της,είναι όμως γνήσια αρχαιοελληνική:πάρωρα=παρά την ώραν δηλ με καθυστέρηση.
Πηγή: Εμμανουήλ Μαρκάκης Νοέμβριος 2013
Τα Έξω Μουλιανά ως τόπος με οχυρή και περίβλεπτη θέση προτιμήθηκε από τους κατακτητές.Στο Πάνω χωριό υπάρχει η περιοχή Σαρακίνα με τη φήμη να θέλει την ύπαρξη και την παρουσία του Σαρακηνού στα περίπλοκα σοκάκια και κτίρια.Η παλιά δεξαμενή του χωριού ήταν ενετικό κτίριο,που προτιμήθηκε λόγω της καλής κατασκευής του και άντεξε στην πίεση αρκετών τόνων νερού,το οποίο είχε βρεθεί με γεώτρηση κοντά στην παλιά γέφυρα πριν του Λιοφυτάκη στη δεκαετία του 50.Στην αρχή έβαλαν βρύσες σε κάθε γειτονιά και αργότερα μπήκε μέσα στα σπίτια. Οι χωριανοί ήταν πανευτυχείς που επί τέλους είχαν άφθονο νερό δίπλα στα σπίτια τους,γιατί μέχρι τότε έπαιρναν νερό από τις βρύσες του χωριού, που το καλοκαίρι δεν επαρκούσαν για τις ανάγκες των νοικοκυριών.Οι κάτοικοι του χωριού έπαιρναν τότε νερό από τα πηγάδια.Οι Κατωχωριανοί πήγαιναν στα Χαμαλιανά στο πηγάδι του Κωστή του Σαββιδάκη,που είχε εκεί περβόλι.Ο άνθρωπος το μόνο που ζητούσε ήταν να μην του χαλούν τα αυλάκια και άφηνε το σκοινί με τον κουβά στο γεράνι για όσους ήθελαν να πάρουν νερό όταν δεν ήταν εκεί.Το πρόβλημα ήταν πώς το ανέβαζες μετά στο χωριό με τα σταμνιά οι μεγάλοι και με τα λαϊνάκια οι μικροί.Τους χειμερινούς μήνες υπήρχε επάρκεια νερού με τις βρύσες κοντά στο χωριό.Η Πέρα βρύση εξυπηρετούσε τους χωριανούς που έμεναν γύρω από την πλατεία του χωριού και με ότι νερό περίσσευε υπήρχε και στέρνα για να ποτίζονται μερικοί κήποι.Η Κατωχωριανή βρύση ήταν μια πηγή με κτιστή μικρή δεξαμενή, που ξεχείλιζε το χειμώνα από μιαν τρύπα την ξεχειλίστρα.Μετά τον Ιούνιο το νερό έτρεχε από το κλειδί σαν τη ρακή και έπρεπε να έχεις υπομονή με τη σειρά σου να γεμίσεις το σταμνί.Στο Πάνω χωριό υπήρχε μια βρύση στη Σαρακίνα που είχε νερό μέχρι τον Ιούνιο και μετά στέρευε.Οι χωριανοί αναγκάζονταν να φέρνουν νερό από μακριά ακόμα και από την πηγή του Λαχανά που ήταν κοντά στου γερ΄Αλή την κουφάλα με κανίστρες, που τις φόρτωναν στα γαϊδουράκια ή στα μουλάρια.Το πλύσιμο των ρούχων ιδιαίτερα των ασπρόρουχων γινόταν στο Κακοδιάβατο,μετά τα περβόλια του Λαχανά πριν ή μετά το Πάσχα.Οι νοικοκυρές έβραζαν νερό και έκαναν την αλουσά διαλύοντας τη στάχτη ,τον άθω, με ζεστό νερό σε ένα λευκό πανί πάνω από τα ρούχα, που καθάριζαν καλύτερα από τα σημερινά απορρυπαντικά.Μετά τα άπλωναν στα κλαδιά και τους θάμνους γύρω από τις όχθες όπου στέγνωναν μέχρι το βράδυ.
Στα Γουρνιά στο συνοικισμό απέναντι από την Αγία Μαρίνα υπάρχει και η Τούρκικη βρύση που είχε νερό που μεταφερόταν με αγωγό από κάποια πηγή στο Περβολόπουλο.Σώζεται μέχρι σήμερα και είχε χαραγμένη μιαν επιγραφή από το Κοράνιο στα αραβικά,που δυστυχώς καταστράφηκε.Είναι γνωστό ότι ο Μωάμεθ επέβαλε στους πιστούς να κατασκευάζουν βρύσες για τις ανάγκες των οδοιπόρων.Το πέρασμα των Τούρκων από το χωριό διατηρείται και με τις ονομασίες στου Γέρου Αλή την κουφάλα στου Λαχανά όπου σύμφωνα με τις αφηγήσεις των παππούδων είχε την κατοικία του.Μια άλλη τοποθεσία μετά τα Χαλασίδια επίσης στου Μουλά το μετόχι μας θυμίζει ότι σε αυτήν την περιοχή είχε τη δεύτερη κατοικία ο Μουλάς δηλ ο θρησκευτικός ηγέτης των Τούρκων.
Την πηγή στου γέρ΄αλή την κουφάλα διασκεύασε ο πρόεδρος του χωριού ο Γιωργάκης Ασπροκουτελάκης (Κουκουδόγαμπρος) με μεγάλη γούρνα για να πίνουν νερό τα ζώα.Του είπαν τότε να μη βάλει φουρνέλο για να μην χαθεί το νερό,αλλά αυτός επέμενε χωρίς ευτυχώς να γίνει αυτή η ζημιά.Είναι γνωστή και η αφύπνηση που έκανε στον δικαστικό αντιπρόσωπο,φωνάζοντάς του να σηκωθεί γιατί ήταν (πάρωρα) .Η λέξη του φάνηκε άγνωστη και ζήτησε την εξήγησή της,είναι όμως γνήσια αρχαιοελληνική:πάρωρα=παρά την ώραν δηλ με καθυστέρηση.
Πηγή: Εμμανουήλ Μαρκάκης Νοέμβριος 2013